สมุนไพรเป็นทรัพยากรที่สำคัญยิ่งอย่างหนึ่งของประเทศ และบรรพชนของไทยมีความคุ้นเคยกับการใช้สมุนไพรในรูปแบบต่างๆ มานานนับศตวรรษ แต่การสืบทอดความรู้ต่างๆ ของสมุนไพรค่อนข้างกระจัดกระจาย ไม่มีการรวบรวมให้มีความเข้าใจเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันสมุนไพร ที่นำมาใช้หลายชนิดมีความสับสนในเรื่องชื่อ บางชนิดหายากจนต้องใช้สมุนไพรอื่นทดแทน เหล่านี้เป็นอุปสรรคที่ทำให้การพัฒนาสมุนไพรเป็นไปอย่างล่าช้า ศาสตราจารย์ ดร.ณัฐ ภมรประวัติ อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหิดลในขณะนั้น ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของปัญหาดังกล่าว จึงมีดำริให้จัดสร้างสวนสมุนไพร โดยการดำเนินงานของโครงการปลูกสวนสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์ ในปี พ.ศ. 2527 เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมพันธุ์สมุนไพรอันจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศด้านสาธารณสุข และเศรษฐกิจต่อไป สวนสมุนไพรแห่งนี้ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามจากสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถว่า สวนสมุนไพร "สิรีรุกขชาติ" และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธานในพิธีเปิด เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 2531

ลักษณะเด่นและจุดที่น่าสนใจในสวน

เป็นแหล่งอนุรักษ์พันธุ์พืชสมุนไพรไทย สำหรับศึกษา วิจัย พัฒนา และการเรียนรู้ของสังคม มีพื้นที่ประมาณ 38 ไร่ รวบรวมพันธุ์สมุนไพรกว่า 1,200 ชนิด จัดปลูกไว้ในลักษณะต่างๆ กัน พร้อมแสดงป้ายชื่อและสรรพคุณที่ชัดเจน จึงเหมาะที่จะเป็นห้องเรียนธรรมชาติสำหรับนักเรียน นักศึกษา รวมทั้งผู้สนใจ

คณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี ได้พิจารณาให้เป็นโครงการดีเด่นแห่งชาติ สาขาอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ด้านสมุนไพร) ประจำปี 2539 พื้นที่สวนแบ่งเป็น 3 ส่วน 12 ไร่เป็นสวนสมุนไพรและเรือนเพาะชำ ที่เหลือ 26 ไร่เป็นสวนป่า

ส่วนแรก เป็นเรือนเพาะชำ ปลูกสมุนไพรที่ต้องการการดูแลพิเศษ ตลอดจนเก็บไม้บางต้นที่หาได้ยาก

ส่วนที่สอง สวนสมุนไพรตกแต่งเพื่อให้ดูสวยงาม เป็นศูนย์รวมของสมุนไพรที่น่าสนใจมาปลูกไว้ในบริเวณนี้ทั้งหมด ไม่ได้แบ่งไม้ตามสรรพคุณ เพราะสมุนไพรต้นหนึ่งไม่ได้มีสรรพคุณเพียงอย่างเดียว

ส่วนสุดท้าย ปลูกในลักษณะสวนป่า เพื่อแสดงระบบนิเวศที่สมุนไพรเติบโตอย่างเป็นธรรมชาติ มีสมุนไพรที่ใที่หาชมได้ยากหลายชนิด เช่น โมกราชินี สิรินธรวัลลี สามสิบกีบน้อย และจิกดง ซึ่งเป็นพืชชนิดใหม่ของโลก มะลิซาไก สมุนไพรหายากที่ใช้เป็นยาคุมกำเนิดของชนเผ่าซาไก กำแพงเจ็ดชั้น กวาวเครือขาว และกวาวเครือแดง รวมทั้งสมุนไพรที่เป็นพืชผักพื้นบ้านอีกหลายชนิด

กิจกรรม

1. สวนสมุนไพร "สิรีรุกขชาติ" เปิดให้ประชาชนทั่วไปเข้าชมทุกวันไม่เว้นวันหยุดราชการ ตั้งแต่เวลา 8.30 - 16.30 น. สมุนไพรจะมีป้ายแสดงชื่อพร้อมสรรพคุณ เพื่อประกอบการศึกษาด้วยตนเอง สำหรับการเข้าชมเป็นหมู่คณะ หรือต้องการวิทยากรนำชมสวน กรุณาส่งจดหมายแจ้งความจำนงมาที่ โครงการปลูกสวนสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ 447 ถ.ศรีอยุธยา เขตราชเทวี กทม. 10400 หรือ โทรศัพท์ 0-2644-8677-89 ต่อ 5550
2. สวนสมุนไพร "สิรีรุกขชาติ" ได้ขยายพันธุ์พืชสมุนไพรเพื่อให้บริการแก่ประชาชนและหน่วยงานต่างๆ
3. บริการให้คำแนะนำในการจัดสร้างสวนสมุนไพรตามหลักวิชาการแก่โรงพยาบาล โรงเรียนและหน่วยงานต่างๆ
4. บริการปลูกเพื่อสนับสนุนงานวิจัย ให้แก่โครงการวิจัยที่ขอความร่วมมือ
   

ดูรายละเอียดได้ที่ www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/