ตับอ่อนอักเสบ ตับอ่อน - เส้นทางสุขภาพ

ตับอ่อนอักเสบ (Pancreatitis)

ตับอ่อนอักเสบ (Pancreaitis) เกิดจาดตับอ่อนถูกทำลายด้วยน้ำย่อยของตับอ่อนเอง โดยที่ยังไม่ทราบกลไกลการเกิดที่แน่ชัด ซึ่งความรุนแรงของโรคอาจแตกต่างกันไป ตั้งแต่ไม่มีความรุนแรงเท่าใดจนถึงขั้นรุนแรงมาก ช็อคและอาจเสียชีวิตได้

ชนิดของตับอ่อนอักเสบ แบ่งออกเป็น 2 ชนิด

	1.	ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (Acute pancreatitis)
	2.	ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (Chronic pancreatitis )

ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน ( Acute pancreatitis)

เกิดจากตับอ่อนถูกทำลายด้วยน้ำย่อยของตับอ่อนเอง

สาเหตุการเกิดตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน

สาเหตุที่พบบ่อย

	1.	นิ่วในถุงน้ำดีและท่อน้ำดี คือ ก้อนนิ่วอาจจะหลุดไปอุดตันที่ทางออกปากทางของท่อน้ำด ีที่จะลงไปในลำไส้ทำให้ท่อน้ำย่อยตับอ่อนอุดตัน และล้นกลับมาที่ตับอ่อน ทำให้น้ำย่อยของตับอ่อนทำลายเนื้อเยื่อของตับอ่อนเอง แต่อาการเหล่านี้มักพบชั่วคราว หากแก้ปัญหาเรื่องนิ่วได้ อาการตับอ่อนอักเสบก็จะหายไปในที่สุด
	2.	เครื่องดื่มที่ผสมแอลกอฮอล์ จำพวก เหล้า เบียร์ ไวน์ อาจทำลายเนื้อตับอ่อนโดยตรง หรือไปกระตุ้นฮอนโมนบางตัวในร่างกาย ทำให้กระเพาะอาหารหลั่งกรดเพิ่มขึ้น และตับอ่อนขับน้ำย่อยมากขึ้น จนทำให้น้ำย่อยทำลายตับอ่อนเอง

สาเหตุที่พบน้อยและสาเหตุอื่นๆ

	1.	เกิดจากเชื้อไวรัส เช่น mumps
	2.	ความผิกปกติของ metabolic เช่น การมีแคลเซียมสูง (Hyperkalemia) การมีไข้สูง (Hyperlipidemis)
	3.	เกิดจากการใช้ยาบางชนิด เช่น Thizide Tetracycline Sulphonamid Croticosteroide และ Methydpa เป็นต้น
	4.	เกิดการ Trauma (ได้รับการบาดเจ็บ) เช่น ถูกกระแทกรุนแรงที่หน้าท้องด้านบน
	5.	หลังผ่าตัดบริเวณใกล้เคียงตับอ่อน ทำให้ตับ ถูกกระทบกระเทือน หรือจากการส่องกล้อง ทางเดินน้ำดีและตับอ่อน (ERCP)

อาการ

	1.	ปวดท้องรุนแรงที่ลิ้นปี่และชายโครง ปวดร้าวทะลุไปกลางหลังและปวดตลอดเวลา
	2.	คลื่นไส้อาเจียนแต่ไม่ค่อยมีน้ำย่อยออก
	3.	ท้องอืดแน่นท้องและกดเจ็บที่หน้าท้องด้านบนท้องหน้าจะเกร็ง
	4.	บางรายปวดรุนแรงจนถึงขั้นช็อคหมดสติได้

การรักษาพยาบาล

มีจุดมุงหมายเพื่อลดการอักเสบ โดยลดการกระตุ้นตับอ่อนในการผลิตน้ำย่อยและรักษาโรคที่เกิดแทรก

	1.	งดน้ำและอาหาร และใส่สายยางไปในกระเพาะอาหาร เพื่อดูดเอาลม และน้ำย่อยในกระเพาะออกทางเครื่องดูดสุญญากาศ เพื่อลดอาการท้องอืดแน่น และอาการคลื่นไส้อาเจียน ซึ่งจะทำให้ตับอ่อนลดการสร้างน้ำย่อยที่ผลิตที่ตับอ่อน
	2.	ให้น้ำเกลือ หรือน้ำเกลือแร่ทดแทน
	3.	ให้ยาแก้ปวด ตามแผนการรักษาของแพทย์
	4.	ให้ยาปฎิชีวนะ ในรายที่มีการติดเชื้อร่วมด้วย
	5.	ให้ยาที่ออกฤทธ์ต้านการหลั่งกรดของกระเพาะ และต่อต้านการขับน้ำย่อยของตับอ่อนในผู้ป่วยบางราย
	6.	ให้ออกซิเจนหรือเครื่องช่วยหายใจในรายที่มีอาการรุนแรงเสื่องต่อการช็อค
	7.	การผ่าตัดจะทำในกรณที่เนื้อตับอ่อนถูกทำลายมาก และไม่อาจรักษาได้
	8.	การส่องกล้อง ERCP เพื่อขจัดนิ่วในท่อน้ำดี ในรายที่เกิดจากนิ่วในท่อน้ำดีและอาการรุนแรง
	9.	ให้คำแนะนำเรื่องการปฎิบัติตัว เมื่อเป็นตับอ่อนอักเสบ เพื่อให้ดูแลตัวเองอย่างถูกต้องและป้องกัน

ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (Chronic pancreatitis)

ส่วนมากทีผลมาจากความผิดปกติของตับอ่อน หรือระบบทางเดินอาหารเอง ทำให้ตับอ่อนแข็งขรุขระมีหินปูนจับในเนื้อตับ ท่อน้ำย่อยของตับอ่อนตีบตัน หรือพองออกเป็นช่องๆ เป็นสาเหตุให้มีนิ่วอยู่ภายใน ทำให้การทำงานของตับอ่อนเสียไป

สาเหตุ

เกือบทั้งหมดเกิดจากการดื่มเหล้าจัด ทำให้เกิดตับอ่อนอักเสบซ้าแล้วซ้ำอีก จนเนื้อตับอ่อนถูกทำลายไปมาก ทำให้เกิดเป็นการอักเสบเรื้อรังขึ้น อาจไม่มีอาการของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันนำมาก่อนก็ได้สาเหตุอื่นๆ ที่พบได้ เช่น ตับอ่อนเรื้อรังที่ไม่พบสาเหตุอื่น ( ldopathic choronic pancreatitis) นิ่วในระบบทางเดินน้ำดี , ลักษณะผิดปกติของท่อน้ำดีและตับอ่อนแต่กำเนิด ( Pancreas divisum) โรคขาดอาหาร

อาการ

	1.	ปวดท้อง จุกแน่นบริเวณใต้ลิ้นปี่ทะลุไปหลังในระยะแรกอาจปวดๆ หายๆ ต่อมาความรุนแรงจะเิพิ่มขึ้น อาจต้องใช้ยาระงับปวดเป็นประจำ และอาจเกิดตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันแทรกซ้อนได้เป็นระยะๆ มักเป็นหลังอาหารหรือดื่มสุรา
	2.	ท้องเสียเรื้อรัง เนื่องจากตับอ่อนถูกทำลายอย่างมาก ทำให้ย่อยและดูดซึมไขมันไม่ได้
	3.	เกิดอาการของโรคเบาหวานร่วมด้วยเพราะตับอ่อนถูกทำลายทำให้สร้างสารที่ชื่อ อินซูลิน (ซึ่งใช้ในการนำน้ำตาลในร่างกายไปใช้นั้นไม่ได้) เมื่อไม่มีอินซูลินระดับน้ำตาลในเลือดจึงสูง ทำให้มักเกิดโรคเบาหวานขึ้น
	4.	โรคทรกซ้อนของตับอ่อนเรื้อรังเกิดการอุดตันในทางน้ำดี เป็นสาเหตุให้เกิดตัวตาเหลือง การอุดตันของลำไส้เล็กส่วนดูโอดินัม, การเกิดถุงน้จากการอักเสบรอบตับอ่อน (Pseudocyst)

การรักษาพยาบาล

	1.	แนะนำให้งดดื่มแอลกอฮอล์โดยเด็ดขาด
	2.	รับประทานอาหารอ่อนย่อยง่าย และลดอาหารจำพวกไขมัน
	3.	ให้เอ็มซัยม์ตับอ่อนทดแทนช่วยในการย่อยเช่น Lipase (ไลเปส)
	4.	ให้ยาแก้ปวดตามแผนการรักษาของแพทย์
	5.	ใช้การผ่าตัดเมื่อมีข้อบ่งชี้

แหล่งข้อมูล : www.ramaclinic.com

ข้อมูลสุขภาพที่เกี่ยวข้อง
		โรคตับอักเสบ จาก ไวรัสเอ
		เป็นโรคตับจะปฏิบัติตัวอย่างไรดี
		ไซนัสอักเสบ
		โรคกระเพาะอาหาร