บางครั้งผู้ป่วยที่ใส่ฟันปลอม อาจไม่ได้สังเกต กับสิ่งผิดปกติ ภายในช่องปากของผู้ป่วยเอง แต่ถ้าเป็นทันตแพทย์ อาจสังเกตถึงรอยแดงช้ำ ที่เนื้อเยื่อใต้ฟันปลอมที่ไปกดอยู่ ซึ่งสิ่งนี้อาจเป็นสาเหตุ ของการติดเชื้อภายในช่องปากได้ สุขภาพในช่องปาก ที่กล่าวมาข้างต้นนี้ เป็นสิ่งที่เกิดได้คอนข้างบ่อย เราเรียกสิ่งนี้ว่า Denture induced Stomatitis ซึ่งสิ่งเหล่านี้ อาจเกิดจากฟันปลอมสกปรก หรือสะอาดไม่เพียงพอ, ฟันปลอมหลวม หรือการทานยาบางประเภท ซึ่งสิ่งเหล่านี้ จะทำให้เกิดแผลในช่องปากและ ผู้ป่วยบางท่าน อาจเคยเป็นแผลบริเวณมุมปาก

การเปลี่ยนแปลงของแผลในช่องปากเหล่านี้ จะมีผลต่อฟันปลอม ที่เมื่อก่อนอาจพอดีภายในช่องปาก หรือสภาพของริมฝีปากที่แปรเปลี่ยนไป การรักษาเนื้อเยื่อที่อักเสบ เป็นสิ่งสำคัญและจำเป็น ซึ่งสามารถทำได้ ตามขั้นตอนที่จะกล่าวต่อไป และสามารถใช้ประกอบกับการดูแลฟันปลอม

คำแนะนำทั่วไปเกี่ยวกับช่องปากและฟันปลอม

จะต้องพึงระลึกตลอดเวลาว่า ต้องรักษาช่องปาก ให้สะอาดเท่าที่จะทำได้ และอาจบ้วนปาก หรือแปรงฟันหลังอาหาร การรับประทานอาหารหวาน, แป้ง, สูบบุหรี่ และใส่ฟันตลอดเวลา โดยไม่เคยถอดอยู่บ่อยๆ สิ่งเหล่านี้จะเป็นปัจจัยหนุน ทำให้ช่องปาก และฟันปลอมมีสุขภาพแย่ลง 

การทำความสะอาดฟันปลอม

ล้างและแปรงตามปกติ อาจใช้น้ำยา เพื่อทำความสะอาดฟันปลอมให้ดีขึ้น การใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ อาจต้องขอคำแนะนำจากทันตแพทย์ เพราะว่าฟันปลอมบางชนิด อาจใช้กับน้ำยาฆ่าเชื้อบางชนิดไม่ได้

การใช้ยา

ในกรณีที่สภาพภายในช่องปากก็ยังไม่ดีขึ้น หลังจากลองทำตามคำแนะนำข้างบนแล้ว ทันตแพทย์อาจจำเป็นต้องแนะนำ การใช้ยาบางชนิด เช่น Nystatin หรือ Amphotericin Lozenges เพื่อใช้ในการแช่ฟันปลอม โดยแช่เวลากลางคืน หรือหลังอาหาร ซึ่งจะมีรสชาติขมเล็กน้อย ซึ่งจำเป็นต้องใช้เป็นเวลาประมาณ 1 เดือน ในผู้ป่วยบางคน อาจใช้ในรูปแบบ Gel ทาบริเวณด้านใน ของฟันปลอมหลังอาหาร (Gel นี้สามารถทานได้) การรักษาดังกล่าวจะต้องทำให้ครบ 1 เดือน แม้ว่าสภาพภายในช่องปาก จะดีขึ้นแล้ว หลังการใช้ยาในอาทิตย์ หรือสองอาทิตย์แรก

กรณีที่มีแผลที่มุมปาก ทันตแพทย์อาจจะสั่งยาที่เป็น Gel หรือ Cream เพื่อทาบริเวณที่เป็น จนกว่าแผลจะหาย
ถ้าผู้ป่วยท่านใดมีข้อข้องใจ หรือสงสัย กรุณาติดต่อกับทันตแพทย์ประจำตัวท่าน หรือแผนกทันตกรรมของโรงพยาบาลได้

การดูแลฟันปลอม (Caring for your Denture)

เพื่อที่จะดูแลสุขภาพภายในช่องปาก (ทั้งตัวฟันและเนื้อเยื่อในช่องปาก) ให้มีสุขภาพที่ดีและเหมาะสม จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่ง ที่จะดูแลฟันปลอมให้สะอาด เทียบเท่ากับฟันและเนื้อเยื่อในช่องปาก คราบอาหาร บุหรี่ ชา กาแฟ หรือแม้กระทั่ง หินปูน จะเกาะสะสมที่ฟันปลอม ถ้าไม่ได้ดูแล และทำความสะอาดฟันปลอมอย่างสม่ำเสมอ

ในกรณีที่มีฟันธรรมชาติบางส่วน คู่กับฟันปลอม ก็มีความจำเป็น ที่จะเอาใจใส่ฟันธรรมชาติ และฟันปลอมอย่างสม่ำเสมอ สาเหตุเพราะว่า การใส่ฟันปลอมบางส่วน ร่วมกับฟันธรรมชาตินั้น จะทำให้เกิดโอกาส ในการสะสมเศษอาหาร คราบต่างๆ รอบๆ ตัวฟันเพิ่มขึ้น แต่ถ้าในกรณีที่ไม่หลงเหลือ ฟันธรรมชาติในช่องปากแล้ว ก็ยังมีความจำเป็น ที่จะต้องทำความสะอาดเนื้อเยื่อในช่องปาก อาทิเช่น การแปรงลิ้นและ เพดาน ด้วยการใช้แปรงนิ่ม

ฟันปลอมที่มีอยู่ สมควรจะถอดออกในเวลากลางคืน (อย่าใส่นอน) เพื่อวัตถุประสงค์ ในการที่จะได้ให้สภาพในช่องปาก ได้มีเวลาพักผ่อนบ้าง การใส่ฟันปลอมทั้งวันและตลอดเวลา เป็นการไม่ถูกต้อง เพราะจำทำให้เพิ่มโอกาส ในการติดเชื้อโรค และการอักเสบ ของเนื้อเยื่อในช่องปาก และในกรณีที่มีความจำเป็น ในการใส่ฟันปลอมตลอดเวลา (24 ชั่วโมง) วิธีแก้ไขก็คือ พยายามหาเวลาถอดฟันปลอม เพื่อให้เหงือกได้พักผ่อนบ้าง ในบางเวลา ตัวอย่างเช่น อาจถอดฟันปลอม และทำความสะอาด ในเวลาอยู่คนเดียวในบ้าน

การทำความสะอาดฟันปลอม

ทำความสะอาดฟันปลอม ทั้งด้านนอกและด้านใน ทุกครั้งหลังทานข้าว และก่อนนอน โดยการใช้น้ำสบู่ หรือยาสีฟันกับแปรงสีฟัน แปรงทั้งด้านนอกและด้านใน ถือฟันปลอม ค่อนข้างแน่น ภายในอ่างล้างมือ ที่เติมน้ำลงไปในอ่าง ประมาณ 1/2 - 3/4 ของอ่าง เพื่อป้องกันเวลาฟันปลอม ตกลงไปกระแทกกับอ่าง แล้วเกิดการแตกหักเสียหาย

ห้ามใช้น้ำร้อนหรือน้ำเย็น ในการทำความสะอาด เพราะอาจทำให้ฟันปลอมบิดเบี้ยว หรือสีของฟันปลอมเปลี่ยนได้

น้ำยาสำหรับย้อมฟันปลอม (อาจมีทั้งสีน้ำเงินหรือแดง) สามารถนำมาใช้ของบนฟันปลอม โดยใช้สำลีชุบน้ำยา แล้วทาบนฟันปลอม เพื่อช่วยในการบ่งชี้ว่า การทำความสะอาดฟันปลอม ได้ผลมากน้อยแค่ไหน ถ้ายังมีสีติดอยู่ แสดงว่าบริเวณนั้น ยังทำความสะอาดได้ไม่ดีเพียงพอ

ฟันปลอมเมื่อถอดออกมาแล้ว ควรแช่ในน้ำสะอาด หรือห่อกระดาษที่ชุบน้ำจนชุ่ม ถ้าปล่อยให้ฟันปลอมแห้งเป็นเวลานานๆ อาจเกิดการบิดเบี้ยวของฟันปลอมได้

ในกรณีที่การล้างทำความสะอาด และใช้แปรงขัดฟันปลอม ไม่สามารถกำจัดคราบอาหาร หรือหินปูนได้เพียงพอ อาจใช้น้ำยาบางชนิด เช่น Stuadent, Dentural, Denclen แช่ฟันปลอมข้ามคืน หลังจากแช่ฟันปลอมแล้ว ฟันปลอม ควรนำมาทำความสะอาด โดยใช้แปรงสีฟันอีกครั้ง เพื่อกำจัดคราบส่วนเกินออกไป

สิ่งที่จำเป็นระมัดระวัง สำหรับฟันปลอมที่มีบางส่วน ของฟันปลอมเป็นโลหะ ก็คือ น้ำยาแช่ฟันปลอมที่กล่าวมาแล้วข้างต้น อาจทำให้เกิดการเปลี่ยนสีของโลหะ ดังนั้นเวลาใช้ ไม่สมควรจะแช่ฟันปลอม ที่มีบางส่วนเป็นโลหะ เป็นเวลาและข้ามคืน หลังจากแช่แล้ว นำมาแปรงและล้างน้ำให้สะอาดอีกครั้ง

การดูแลสุขภาพในช่องปาก

ไม่ว่าจะเป็นฟันปลอมบางส่วนหรือทั้งปาก สภาพภายในช่องปาก ควรจะตรวจเช็คเป็นประจำ โดยทันตแพทย์ปีละ 1 ครั้ง ทั้งฟันปลอมและฟันธรรมชาติ พึงระลึกเสมอว่า ฟันปลอมของท่าน มีความจำเป็นจะต้องปรับ หรือเพิ่มเติมบางอย่าง เพื่อให้คงสภาพช่องปากที่ดีตลอดเวลา

ทันตแพทย์กำพล พลประทีป
แผนกทันตกรรม