หลายคนคงจะเคยทราบว่า จิตใจมีผลต่อโรคทางกายมากมาย อย่างที่เขากล่าวไว้ว่า จิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว ซึ่งโรคหัวใจ ก็ดูเหมือนจะเป็นโรคทางกายอีกโรคหนึ่ง ที่เป็นผลเกี่ยวเนื่องมาจากจิตใจเช่นเดียวกัน ไม่เพียงเท่านั้น เมื่อเป็นโรคนี้แล้ว กลับมีผลส่งย้อนมาสู่จิตใจอีกด้วย จึงเป็นเสมือนปฏิกิริยาสะท้อน ที่เกิดขึ้นระหว่างจิตใจกับโรคหัวใจ ฉะนั้นผมในฐานะของจิตแพทย์ ขอหยิบยกเรื่องราวในส่วนนี้ มานำเสนอให้ทราบว่า จิตใจกับโรคหัวใจนั้น มีส่วนสัมพันธ์โยงใยนอย่างไร

ก่อนอื่นผมขอให้คุณลองสังเกตคนใกล้ชิด หรือคนที่คุณรู้จัก ที่ป่วยเป็นโรคหัวใจสักนิดว่า สภาพจิตใจ และบุคลิกภาพเดิมก่อนที่เขาจะป่วย และหลังจากป่วยแล้ว เขาเป็นเช่นไร เพราะสิ่งที่ผมจะกล่าวต่อไปนั้น เป็นเรื่องราวความสัมพันธ์ ของจิตใจกับโรคหัวใจ ซึ่งจะทำให้คุณได้มองเห็น และเข้าใจผู้ป่วยโรคหัวใจมากยิ่งขึ้น โดยผมได้แยกรายละเอียดออกเป็น 2 ประเด็นหลัก ดังนี้

ประเด็นที่ 1 : พื้นฐานด้านจิตใจ และบุคลิกภาพ ที่ส่งผลให้มีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจ
พบว่าโรคหัวใจแต่ละประเภท จะมีความเกี่ยวเนื่องกับ พื้นฐานทางด้านจิตใจแต่เดิม และบุคลิกภาพของผู้ป่วยแต่ละคน แตกต่างกันไป อาทิเช่น

จะเห็นได้ว่าพื้นฐานทางด้านจิตใจ และบุคลิกภาพหลายๆ อย่าง ล้วนแล้วแต่มีส่วน ส่งผลต่อการเกิดโรคหัวใจ โดยมักจะก่อให้เกิดความเครียด และค่อยๆ สะสม พัฒนาไปจนมีผลต่อหลอดเลือด และป่วยเป็นโรคหัวใจในที่สุด ฉะนั้น หากคุณต้องการที่จะลดความเสี่ยง ของการป่วยเป็นโรคหัวใจลง ก็ต้องระมัดระวังไม่ให้เกิดความเครียด หรือถ้าเกิดขึ้นแล้ว ก็ต้องรีบจัดการกับความเครียดนั้น ให้หมดไปโดยเร็วที่สุด ไม่ว่าจะด้วยวิธีการนั่งสมาธิ ฝึกจิตใจให้สงบ ผ่อนคลายจิตใจ ปรับจิตใจตนเอง ออกกำลังกาย หางานอดิเรกทำ รวมทั้งการเข้าพบจิตแพทย์ เพื่อรับการรักษาด้วยวิธีการใช้ยา หรือจิตบำบัด

ประเด็นที่ 2 : ปฏิกิริยาทางด้านจิตใจ ของผู้ที่ทราบว่า ตนเองป่วยเป็นโรคหัวใจ
พบว่า เมื่อผู้ป่วยทราบว่าตนเองป่วยเป็นโรคหัวใจ มักจะมีปฏิกิริยาทางด้านจิตใจ ต่อการป่วย ที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งผมจะขอกล่าวถึงเฉพาะปฏิกิริยา ที่สร้างปัญหาให้แก่ผู้ดูแล และแพทย์ รวมทั้งมีผลทำลายสุขภาพ ของตัวผู้ป่วยเองให้เสื่อมโทรมลง

การที่เราได้ทราบถึง ปฏิกิริยาทางด้านจิตใจเหล่านี้ ของผู้ป่วยโรคหัวใจ คงจะพอทำให้คุณเข้าใจ และให้การดูแล ประคับประคองจิตใจ ของพวกเขาได้มากขึ้น เพื่อป้องกันไม่ให้อาการทรุดหนักลงไป หรือรักษาให้หายเร็วยิ่งขึ้น และตัวคุณเองก็จะอยู่กับพวกเขา ได้อย่างมีความสุข ไม่เครียดจนป่วยตามเขาไปอีกคน

มาถึงตรงนี้คุณคงจะพอเข้าใจ แล้วนะครับว่า จิตใจกับโรคหัวใจนั้น มีส่วนโยงใยเกี่ยวเนื่องกันอย่างไร แล้วคราวนี้ คุณก็จะได้เริ่มสังเกตคนรอบๆ ข้างคุณ และโดยเฉพาะตัวคุณเอง ว่ามีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจหรือไม่ จะได้หาทางป้องกันไว้ก่อน หรือถ้าเป็นแล้วก็ดูแลรักษาให้ถูกต้อง ไม่ต้องสร้างความหนักใจตามมาภายหลังครับ

นายแพทย์พฤฒ อิศรางกรู ณ อยุธยา
จิตแพทย์